NEWS ΚΟΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑ

Παραπλανητική η συσκευασία σε τρόφιµα και χυµούς

Σε πρόσφατη έκθεσή του, µε τίτλο «Σήµανση τροφίµων: Τα τρικ του εµπορίου», ο  Ευρωπαϊκός Οργανισµός Καταναλωτών (BEUC) αναφέρεται σε τρία ξεχωριστά ζητήµατα που κατά καιρούς έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα παραπλανητικά για το καταναλωτικό κοινό και χρήζουν νοµοθετικής µέριµνας, έτσι ώστε να προστατευτεί ο καταναλωτής. Πρόκειται για:

Χαρακτηρισµούς προϊόντων όπως «χειροποίητο», «παραδοσιακό», «σπιτικό» κ.λπ.,
Φωτογραφίες που υποδηλώνουν την παρουσία ενός φρούτου σε ένα ρόφηµα ή επιδόρπιο, τη στιγµή που η περιεκτικότητα του προϊόντος σε αυτό είναι από ελάχιστη έως µηδενική
Χαρακτηρισµό ενός προϊόντος «ολικής άλεσης» τη στιγµή που µόλις και µετά βίας ισχύει κάτι τέτοιο.

Πλήθος παραπλανητικών συσκευασιών στην αγορά

Όπως αναφέρει στην έκθεση ο ΒEUC, «σε όλη την Ευρώπη, οι εταιρείες τροφίµων και ποτών επηρεάζουν τις αντιλήψεις των καταναλωτών και εντέλει τις επιλογές των προϊόντων και τις αγορές που πραγµατοποιούν.

Από ροφήµατα φρούτων που περιέχουν λίγες σταγόνες των φρούτων που εικονίζονται στη συσκευασία µέχρι “παραδοσιακά” φαγητά που είναι βαρέως επεξεργασµένα και σνακ που αναφέρονται ως “ολικής άλεσης” και περιέχουν εξευγενισµένα άλευρα, τα πράγµατα δεν είναι διόλου ιδανικά για τον καταναλωτή».

συσκευασία

Το γενικό πλαίσιο

Ο «Γενικός Κανονισµός Τροφίµων» της ΕΕ που ψηφίστηκε το 2002 (ΕΚ αριθ. 178/2002, µε τροποποιήσεις το 2003 και το 2006) αναφέρει ότι: «Η επισήµανση, η διαφήµιση και η παρουσίαση των τροφίµων ή των ζωοτροφών, συµπεριλαµβανοµένων του σχήµατος, της εµφάνισης ή της συσκευασίας τους, των υλικών συσκευασίας που χρησιµοποιήθηκαν, του τρόπου µε τον οποίο τακτοποιήθηκαν και του περιβάλλοντος στο οποίο εκτίθενται, καθώς και των πληροφοριών που διατίθενται σχετικά µε αυτά από οποιοδήποτε µέσο διάδοσης πληροφοριών, δεν πρέπει να παραπλανούν τους καταναλωτές».

Ανάγκη για νοµοθετικές παρεµβάσεις σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο

Ο Κανονισµός ΕΕ 1169/2011 για τη γνωστοποίηση πληροφοριών για τα τρόφιµα στους καταναλωτές, ορίζει ότι «µια ετικέτα σε τρόφιµο δεν θα πρέπει να παραπλανεί τους καταναλωτές ως προς τα χαρακτηριστικά του τροφίµου, ειδικότερα δε για την προέλευση, τη σύνθεση, την ποσότητα, την ανθεκτικότητα, τη χώρα προέλευσης ή τον τόπο καταγωγής, τη µέθοδο παρασκευής ή επεξεργασίας του». Παρ’ όλα αυτά, αναρίθµητες είναι οι περιπτώσεις παραπλανητικών παραδειγµάτων ετικετών που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για πιο ξεκάθαρους κανόνες.

Οι Αρχές σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο θα πρέπει να δράσουν µε αποφασιστικότητα και να κλείσουν τα νοµικά «παραθυράκια».
Λέξεις που παραπέµπουν σε προϊόντα που δεν έχουν υποστεί βιοµηχανική επεξεργασία όπως «φυσικό», «χειροποίητο», «της µαµάς», προσπαθούν να περάσουν εικόνες που δηµιουργούν θετικά συναισθήµατα στον καταναλωτή για µικρές, παραδοσιακές / οικογενειακές επιχειρήσεις που φτιάχνουν παραδοσιακά προϊόντα.

Η περίπτωση του «παραδοσιακού» και του «χειροποίητου»

Αν και ο όρος «φυσικός-ό» δεν έχει οριστεί από την ΕΕ, συναντάται συχνά σε συσκευασίες τροφίµων που ελάχιστα έχουν συνάφεια µε αυτόν τον όρο. Οι καταναλωτές τον συνδέουν µε θετικές έννοιες που σχετίζονται µε την προέλευση του προϊόντος ή την απουσία επεξεργασίας ή/και την απουσία συντηρητικών, όµως η έλλειψη ενός σαφούς χαρακτηρισµού σηµαίνει ότι ο όρος εµφανίζεται σε προϊόντα που δεν σχετίζονται µε τις προσδοκίες των καταναλωτών.

συσκευασία

Τι λέει ο νόµος

Ορισµένες χώρες έχουν κάνει σηµαντικά βήµατα ώστε να αναχαιτίσουν τη χρήση αυτών των δελεαστικών όρων. Για παράδειγµα, το Ηνωµένο Βασίλειο έχει ήδη εκδώσει αναλυτικές οδηγίες εδώ και µια δεκαετία. Πάνω σε αυτές πάτησε η νοµοθετική αρχή για να επιληφθεί για µια καταγγελία αλυσίδας φαστ φουντ που παρουσίαζε το προϊόν ως «φυσικό» παρά την προσθήκη αρκετών συντηρητικών της κατηγορίας Ε.

Στην Ιρλανδία, οι Αρχές έχουν επίσης εκδώσει οδηγίες από το 2015 για τη βιοµηχανία τροφίµων, σε περίπτωση που κάποιος θέλει να χρησιµοποιήσει τους όρους «χειροποίητο», «φάρµας», «παραδοσιακό» ή «φυσικό» για τα προϊόντα τους.

Στη Γαλλία, αν µια εταιρεία τροφίµων επιθυµεί να χαρακτηρίσει ένα τρόφιµο «χειροποίητο», θα πρέπει να είναι κατασκευασµένο από πιστοποιηµένο «οικοτέχνη», ενώ ένα «παραδοσιακό» προϊόν θα πρέπει να είναι εναρµονισµένο µε παραδοσιακές πρακτικές, χωρίς προσθήκη συντηρητικών.

Η Τσεχία, από την άλλη πλευρά, έχει απαγορεύσει όρους όπως «σπιτικό» «φυσικό» ή «φρέσκο». Για τις περισσότερες χώρες, ωστόσο, δεν υπάρχουν αυτές οι περιγραφές.
Η πλάνη των φρούτων

Πολύχρωµες και ελκυστικές εικόνες φρούτων ή περιγραφές χρησιµοποιούνται κατά κόρον για να διακοσµούν τις συσκευασίες, υποδηλώνοντας ότι η τροφή διαθέτει µεγάλη περιεκτικότητα στο εικονιζόµενο φρούτο, δίνοντας την εντύπωση µιας υγιεινής και θρεπτικής τροφής. Στην πραγµατικότητα, ωστόσο, αυτές οι εικόνες µπορεί να µην προβάλλουν επακριβώς τα συστατικά του προϊόντος. Σε πολλές περιπτώσεις, το εικονιζόµενο φρούτο περιέχεται σε ελάχιστες ποσότητες. Επίσης, µπορεί να είναι αναµεµειγµένο µε λιγότερο υγιεινά συστατικά.

συσκευασία

Ευρωπαϊκή νομοθεσία

Η ευρωπαϊκή νοµοθεσία ήδη έχει θέσει κανόνες ελάχιστης περιεκτικότητας για ορισµένες κατηγορίες προϊόντων, όπως οι µαρµελάδες και τα σορµπέ. Κανόνες έχουν θεσπιστεί και για ορισµένα φρουτοποτά. Οι χυµοί, για παράδειγµα, µπορούν να χαρακτηρίζονται ως τέτοιοι όταν αποτελούνται από 100% φρούτα χωρίς προσθήκη ζάχαρης.

Τα «νέκταρ», από την άλλη, είναι ποτά µε περιεκτικότητα από 25% έως 51% (ανάλογα µε το φρούτο) χυµού ή πολτού, που µπορεί να περιέχει επίσης χρώµατα ή πρόσθετες γλυκαντικές ουσίες. Είναι λοιπόν δύσκολο, όπως αναφέρει η BEUC, για τον µέσο καταναλωτή να ξεχωρίσει µεταξύ των πολλών επιλογών που βρίσκονται στο ράφι των καταστηµάτων.

Την ήδη υπάρχουσα σύγχυση διευρύνει η κατηγορία «λεµονάδες φρούτων» που, εκτός από ανθρακούχα αναψυκτικά, περιλαµβάνει και σόδες σε διάφορες γεύσεις, καθώς και ποτά µε τσάι. Για όλα αυτά δεν υπάρχει συγκεκριµένη ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Επιπλέον, ακόµα και αν ένα προϊόν αποτελείται 100% από φρούτα και µπορεί να χαρακτηριστεί νοµίµως ως «χυµός», και πάλι µπορεί η συσκευασία να δηµιουργεί λάθος συµπεράσµατα.

Μπορεί π.χ. να εικονίζεται ένα εξωτικό, ή ακριβό φρούτο το οποίο, ανατρέχοντας στο πίσω µέρος της συσκευασίας να διαπιστώσει κάποιος ότι αποτελεί ένα απειροελάχιστο ποσοστό του συνόλου του προϊόντος και άλλα φθηνότερα φρούτα να καταλαµβάνουν τη µερίδα του λέοντος.

συσκευασία

Το τρικ της ολικής άλεσης

Τα προϊόντα µε τη φράση «ολικής άλεσης» στη συσκευασία τους παρουσιάζουν εκρηκτική ανάπτυξη στην αγορά των σούπερ – µάρκετ. Δυστυχώς, τέτοια ψωµιά, δηµητριακά, ζυµαρικά ή µπισκότα συχνά αποδεικνύονται κατώτερα των περιστάσεων, όταν κάποιος φτάσει στα ψιλά γράµµατα στο πίσω µέρος του πακέτου. Οι καταναλωτές συνδέουν την παρουσία φυτικών ινών ευθέως µε την έννοια της ολικής άλεσης.

Ωστόσο, αρκετές «ετικέτες» αυτής της κατηγορίας των προϊόντων µπορεί να περιέχουν εξευγενισµένα/επεξεργασµένα άλευρα. Ένας τέτοιος διατροφικός ισχυρισµός µπορεί να διαφέρει πολύ από το ένα προϊόν στο άλλο και ένα πακέτο ζυµαρικών ολικής άλεσης να περιέχει ολόκληρο καρπό κατά το ήµισυ της σύστασής του, εν αντιθέσει µε ένα ζυµαρικό που αποτελείται στο 100% από αλεύρι ολικής άλεσης.

Τα επίπεδα ολικής άλεσης µπορεί να διαφέρουν και ανά κατηγορία προϊόντων. Για παράδειγµα, µια γερµανική έρευνα βρήκε το 2010 ότι µπάρες δηµητριακών «ολικής άλεσης» περιείχαν αλεύρι ολικής άλεσης σε ποσοστά από 7% έως 100%. Οµοίως, έρευνα οργανισµού καταναλωτών στη Γαλλία (CLCV), µελετώντας 105 διαφορετικά παιδικά γεύµατα δηµητριακών, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι σε όσα αναγραφόταν ο χαρακτηρισµός «ολικής άλεσης», η περιεκτικότητά τους σε αλεύρι µε ολόκληρο αλεσµένο καρπό χαρακτηριζόταν από µεγάλο εύρος τιµών, από 2% έως και 84%

Τι λέει ο νόµος

Ο όρος «ολικής άλεσης» δεν είναι νοµικά καθορισµένος στην ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Αν και οι ισχυρισµοί «µε υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες» και «πηγή φυτικών ινών» είναι νοµικά καθορισµένες στην ΕΕ, όροι όπως «µε ολόκληρο καρπό», «πλούσιο σε ίνες δηµητριακών» δεν έχουν κατοχυρωθεί. Αυτό έχει οδηγήσει σε διάφορες ερµηνείες σε όλη την Ευρώπη.

Σε ορισµένες χώρες, όπως Ιταλία, Ελβετία, Ισπανία και Ολλανδία, ένα ψωµί ολικής άλεσης πρέπει να χρησιµοποιεί αυστηρά αλεύρι 100% µε αλεσµένο ολόκληρο τον καρπό. Αυτός ο αυστηρός ορισµός δεν ισχύει σε όλη την Ευρώπη.

Επιπλέον, χώρες που έχουν θεσπίσει κανόνες για το ψωµί ολικής άλεσης συγκεκριµένα δεν έχουν πράξει το ίδιο για τις περιπτώσεις δηµητριακών, µπισκότων ή ζυµαρικών µε τέτοιους χαρακτηρισµούς. Αυτή η «γκρίζα» περιοχή έχει δηµιουργήσει µια συγκεχυµένη κατάσταση για τους καταναλωτές, που προσπαθούν να προσανατολιστούν σε πιο υγιεινές επιλογές διατροφής.

συσκευασία

ΚΕΠΚΑ: Οι καταναλωτές να κοιτάζουν το πίσω µέρος της συσκευασίας

Όπως ανέφερε στην «ΥΧ» η γενική γραµµατέας του Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ), Ευαγγελία Κεκελέκη, «είναι γεγονός ότι στο εµπόριο κυκλοφορούν αρκετά προϊόντα που µπορούν να παραπλανήσουν τον καταναλωτή, µε χαρακτηριστική περίπτωση τη χρήση του όρου “παραδοσιακό”.

Σε ό,τι αφορά την εγχώρια αγορά και νοµοθεσία, δικλείδα ασφαλείας για τον καταναλωτή αποτελούν τα πιστοποιηµένα ΠΟΠ προϊόντα, που εξασφαλίζουν ότι ένα προϊόν έχει πράγµατι παραχθεί µε τον παραδοσιακό τρόπο που του εξασφαλίζει τα µοναδικά ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Ως προς την περίπτωση της χαµηλής ή ανύπαρκτης περιεκτικότητας ενός προϊόντος σε φρούτα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από τον καταναλωτή, ο οποίος καλό θα είναι να κοιτάζει τα αναλυτικά στοιχεία που βρίσκονται στο πίσω µέρος του προϊόντος».

 

Πηγή: ypaithros.gr, foodnavigator.com

Ecozen.gr